Jako specjalista HR, manager czy właściciel firmy miałeś już pewnie do czynienia z sytuacją, kiedy wzorowy dotąd pracownik nagle zaczyna się spóźniać, jego produktywność sukcesywnie spada, a współpraca z zespołem przebiega coraz gorzej.
W pierwszej kolejności zakładasz pewnie, że to chwilowy kryzys, że za słabą wydajnością stoją prywatne problemy, przemęczenie, lenistwo czy kiepska organizacja pracy.
Tymczasem twój pracownik może być już bliski podjęcia decyzji o zwolnieniu, a jedyne o czym myśli, to by nie przyjść jutro do biura.
Wypalenie zawodowe łatwo jest przeoczyć. Pośród zbliżających się deadlinów, zadań do wykonania “na już” i presji ze strony zarządu, badanie samopoczucia pracowników wydaje się czasami ostatnią rzeczą do wykonania.
A przecież pracownik jest najważniejszym zasobem każdej firmy: wszystko co zagraża jemu, jego zdrowiu i formie, bezpośrednio zagraża też organizacji i hamuje jej rozwój. Dlatego utrzymanie wysokiego poziomu satysfakcji pracowników, ich dobrej kondycji i nastroju powinno być priorytetem dla HR-owców i wszystkich zarządzających ludźmi.
W artykule poruszyliśmy następujące tematy:
- Jak definiujemy wypalenie zawodowe
- Jakie objawy towarzyszą wypaleniu zawodowemu
- Jak tworzyć przyjazne środowisko pracy i tym samym zapobiegać wypaleniu w zespole
- Jak pomóc pracownikowi, którego dopadło wypalenie zawodowe
Wypalenie zawodowe – definicja i objawy
Wypalenie zawodowe jest reakcją jednostki na chroniczne stresory emocjonalne i interpersonalne w miejscu pracy.
– Christina Maslach
Do tej pory nie udało nam się znaleźć trafniejszej definicji niż ta zaproponowana przez Christinę Maslach, amerykańską psycholog i autorkę koncepcji wypalenia zawodowego, do której osiągnięć wrócimy jeszcze w dalszej części artykułu.
Definicja ta skłania do spojrzenia na problem z punktu widzenia indywidualnej jednostki – bo na wypalenie zawodowe każdy człowiek może reagować inaczej.
Wypalonym pracownikiem może być manager, który zaczyna krzyczeć na swoich podwładnych.
Może być nim też doświadczona księgowa, która po raz kolejny przedłuża zwolnienie lekarskie.
I szef, który w kluczowym momencie dla firmy ogłasza, że zostawia wszystko i wyjeżdża na miesięczny urlop.
A także handlowiec, który przejawia negatywne nastawienie do klientów oraz marketer, który, stale zmęczony, nie jest w stanie wymyślić już ani jednego hasła reklamowego.
Problem ten może dotknąć każdego, bez względu na stanowisko, staż pracy i dotychczasowe osiągnięcia.
Postaraj się obserwować swój zespół i nie lekceważyć następujących objawów:
- Chroniczne zmęczenie, stres w pracy i niechęć do wykonywanych zadań.
- Lekceważenie poleceń, zaniedbywanie obowiązków i prokrastynacja.
- Negatywny stosunek do klientów, kandydatów i współpracowników.
- Cyniczne nastawienie i wprowadzanie negatywnej atmosfery.
- Unikanie kontaktu z zespołem.
- Pogorszenie stanu zdrowia, częste zwolnienia lekarskie.
- Brak motywacji i niska samoocena.
- Frustracja i napady złości.
- Niska efektywność, brak kreatywności, marazm.
Czynniki w miejscu pracy, które powodują wypalenie zawodowe
Oczywiście lepiej zapobiegać niż leczyć. Istnieje cały szereg czynników, które mogą spowodować wypalenie zawodowe lub je nasilić. Jeśli jako specjalista HR lub zarządzający zespołem będziesz znać te czynniki, łatwiej będzie ci w porę zareagować.
Przeciążenie
Czy przypadkiem twoi pracownicy nie przesiadują w pracy po godzinach, wciąż nie mogąc się wydostać się spod sterty papierów? Człowiek przeciążony obowiązkami to ten bardziej narażony na wypalenie zawodowe.
Konflikt roli
Z konfliktem roli mamy do czynienia wtedy, kiedy pracownik doświadcza napięcia emocjonalnego wskutek sprzecznych oczekiwań co do jego osoby w firmie. Może tak się zdarzyć, kiedy wymagamy od kogoś wykonania zadań spoza zakresu jego obowiązków lub takich których dana osoba nie lubi lub są one niezgodne z jej systemem wartości.
Przykłady konfliktu ról w miejscu pracy:
- Praca sprzeczna z systemem wartości: osoba, która broni praw zwierząt nie sprawdzi się na stanowisku sprzedawcy w branży wędliniarskiej.
- Brak jasnych wytycznych co do pełnionego stanowiska: to stresujące, kiedy nowa osoba, która dołączyła do organizacji do końca nie wie, co powinna robić. Winić za to należy kiepski onboarding pracownika i brak wsparcia po stronie przełożonych.
- Obowiązki niezwiązane z rolą pełnioną w firmie: np. kiedy osoba na stanowisku office managera zostaje poproszona o zaplanowane kampanii marketingowej.
- Sprzeczne oczekiwania: wyobraźmy sobie project managera, który otrzymuje zupełnie różne wytyczne od klienta i od kolegów z zespołu. Taka osoba czuje nacisk z obu stron i nie wie, jak doprowadzić projekt do końca.
Poczucie bezcelowości pracy
Zdarza się, że kadra kierownicza nie ma konkretnego planu działania ani pomysłu na firmę. Pracownicy wykonują zlecone przez górę zadania, które i tak nie prowadzą do żadnego celu.
Taka sytuacja może dotknąć też pracowników korporacji, którzy wykonują monotonne zadania, będące częścią złożonego procesu, ale tak naprawdę nigdy nie widzą efektów swojej pracy.
Brak decyzyjności
Poczucie odpowiedzialności oraz realny wpływ na decyzje i kierunek firmy motywują do pracy. Pracownik, który nie ma żadnej kontroli i ma poczucie, że nic od niego nie zależy, ma niższą samoocenę, szybciej się zniechęca i w efekcie wypala.
Brak zasobów
Mowa tu zarówno o odpowiednich szkoleniach merytorycznych, jak i sprzęcie. Nawet najbardziej utalentowany i zmotywowany grafik nie będzie w stanie wykonać swojej pracy na laptopie z ekranem 13 cali sprzed 10 lat. Brak odpowiednich zasobów prowadzi do frustracji i zniechęca do pracy.
Brak feedbacku
Każdy pracownik chce znać opinię przełożonego na temat jego pracy, być doceniany oraz wiedzieć, co ewentualnie wymaga poprawy.
Niezdrowa atmosfera
Atmosfera i relacje w miejscu pracy mają bezpośredni wpływ na samopoczucie pracownika, zwłaszcza, jeśli mamy do czynienia z osobą wrażliwą i wycofaną. Konflikty w zespole, nacisk ze strony przełożonego, wroga rywalizacja, wzajemne przerzucanie winy i brak komunikacji – to wszystko prowadzi do wypalenia zawodowego.
Wypalenie zawodowe może przydarzyć się każdemu, jeśli tylko warunki pracy będą mu sprzyjać. Jednak zapobieganie powyżej wymienionym sytuacjom zdecydowanie zmniejsza ryzyko jego wystąpienia.
Dlaczego specjalistom HR i managerom powinno szczególnie na tym zależeć?
- Wypaleni pracownicy częściej przechodzą na zwolnienia chorobowe.
- Wypalenie zawodowe może podnieść wskaźnik rotacji pracowników. Wypalony pracownik często zaczyna od razu rozglądać się za ofertami.
- Co z tym idzie, rosną koszty prowadzenia organizacji: zatrudnienie pracowników na zastępstwo, uruchomienie nowych procesów rekrutacyjnych itd.
- Wypalenie zawodowe może dotknąć również najbardziej produktywnego pracownika, bez którego nie uda się zrealizować celów lub doświadczonego managera, którego nieobecność w pracy może odbić się na całym zespole.
- Satysfakcja pracowników i ich samopoczucie w miejscu pracy odbija się także na zdrowiu i życiu prywatnym. Wypalony zawodowo pracownik może popaść w załamanie nerwowe, mieć problemy relacjach z bliskimi, a ty jako manager czy specjalista HR na pewno nie chciałbyś mieć wyrzutów sumienia, że nie zareagowałeś na czas.
Pracownik wypalony zawodowo – jak mu pomóc
Stało się. Pomimo podjętych działań prewencyjnych, masz podejrzenie, że w twoim zespole jest osoba wypalona zawodowo.
Załóżmy, że jest to handlowiec związany z firmą od 4 lat. Przez długi czas jeden z najlepszych pracowników, od kilku miesięcy nie podpisał jednak żadnej umowy. Rośnie też jego niechęć do klientów: podczas rozmów telefonicznych podnosi głos, ze spotkań wraca zdenerwowany. Ignoruje prośby managera o odnowienie kontaktów z byłymi klientami. Notorycznie się też spóźnia, nikogo o tym nie informując.
Oczywiście wypalenie zawodowe bywa trudne do rozpoznania i ciężko o jednoznaczną diagnoz – tych symptomów nie wolno jednak lekceważyć.
Jak pomóc takiemu pracownikowi? Oto działania, które możesz podjąć:
- Szczerze porozmawiaj z pracownikiem
Postaraj się spojrzeć na dotkniętą wypaleniem zawodowym osobę nie jak na pracownika, ale po prostu na człowieka. Umów nieformalne spotkanie, może nawet na neutralnym gruncie (w kawiarni, w parku) i szczerze porozmawiaj. Zwróć uwagę na objawy, które zaobserwowałeś w ostatnim czasie i zaproponuj swoje wsparcie. Bądź dobrym słuchaczem i zapewnij, że chcesz zaoferować pomoc.
Jeśli masz podejrzenie, że wypalenie zawodowe osiągnęło zaawansowane stadium, możesz zachęcić pracownika do wizyty u terapety. To nie temat tabu. Testy diagnozujące wypalenie zawodowe (m.in. MBI – Maslach Burnout Inventory, kwestionariusz autorstwa wspomnianej już w artykule Christiny Maslach) zostały opracowane już dawno temu, a doświadczeni terapeuci dokładnie wiedzą, jak radzić sobie z takimi przypadkami. - Przeanalizuj zakres obowiązków pracownika
Czasami pracownicy, również ci o bardzo wysokich kompetencjach i produktywności, biorą na siebie zbyt wiele obowiązków. Jeśli jesteś managerem, przejrzyj harmonogram pracownika i sprawdź, czy w ostatnim czasie mógł czuć się przeciążony. Pamiętaj, że jako dobry manager powinieneś w odpowiednim momencie powiedzieć swojemu pracownikowi “pracujesz za dużo, to niemożliwe prowadzić tyle projektów na raz”. Weź odpowiedzialność za sprawiedliwe rozdzielenie obowiązków w zespole i pomóż wyznaczać priorytety, aby zapobiec podobnym sytuacjom w przyszłości.
Jeśli jesteś natomiast specjalistą HR, porusz temat weryfikacji zakresu obowiązków z bezpośrednim przełożonym pracownika. - Przeanalizuj podejście managera do pracowników
Cóż, nawet dobrym managerom i kierownikom zdarza się przesadzać. Czy aby na pewno managerowie w twojej firmie nie wysyłają pracownikom maili o północy, nie umawiają im rozmów na Skype na 20:00 ani nie kontrolują każdego, nawet najmniejszego zadania? Czy wszyscy w firmie są traktowani sprawiedliwie? Czy nikt nie jest dyskryminowany?
Niestety zdarza się, że do wypalenia zawodowego przyczynia się sam manager lub koledzy z zespołu. Dlatego badanie relacji w firmie powinno odbywać się regularnie – warto włączyć je do ankiety satysfakcji pracowników, oceny okresowej czy feedbacków.
Masz własne spostrzeżenia na temat wypalenia zawodowego w miejscu pracy i wiesz jak z nim walczyć? Podziel się swoimi doświadczeniami w komentarzu.
